Marsın çekirdeği ve jeolojik yapısı ile ilgili yeni keşifler

Kerem Yeğinboy/Egeligazete-NASA'nın robotik InSight aracı tarafından elde edilen sismik verilere dayanan yeni bir çalışma, Mars'ın derin iç kısmının daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Çalışma Dünya ile Mars arasındaki farklılıklar hakkında yeni ayrıntılar sunuyor. ABD uzay ajansı, InSight'ı dört yıllık operasyonun ardından Aralık ayında, güneş enerjisiyle çalışan pillerinin yeniden şarj olmasını engelleyen toz birikimi nedeniyle resmen emekliye ayırdı. Dünya dışındaki bir gezegenin çekirdeğinden geçen sismik dalgaların ilk kez tespit edilmesiyle ortaya çıkan araştırma, Mars'ın en iç katmanının daha önce bilinenden biraz daha küçük ve yoğun olduğunu gösterdi. Ayrıca Mars çekirdeğinin bileşiminin bugüne kadarki en iyi değerlendirmesini sağladı. Maryland Üniversitesi'nden jeofizikçi ve çalışmanın ortak yazarı Vedran Lekic, "InSight görevi, gezegenin iç yapısını ve koşullarını deşifre etmemize yardımcı olma konusunda fevkalade başarılı oldu. Mars'a bir sismometre ağı yerleştirmek daha da fazla keşfe yol açacak ve gezegeni bir sistem olarak anlamamıza yardımcı olacaktır ki bunu sadece yörüngeden yüzeyine bakarak yapamayız" diye ekledi. Çekirdeğin doğası Mars'ın çapı yaklaşık 4,212 mil (6,779 km), Dünya'nın çapı ise yaklaşık 7,918 mil (12,742 km) ve Dünya toplam hacim olarak neredeyse yedi kat daha büyük. Çalışma aynı zamanda Mars çekirdeğinin boyutunu da geliştirerek, daha önce tahmin edilenden yaklaşık 12-31 mil (20-50 km) daha küçük olan yaklaşık 2,212-2,249 mil (3,560-3,620 km) çapında olduğunu buldu. Mars'ın çekirdeği, gezegenin çapının Dünya'nın çekirdeğinden biraz daha küçük bir yüzdesini oluşturmaktadır. Çekirdeğin doğası, kayalık bir gezegenin ya da uydunun yaşam barındırıp barındırmayacağını belirlemede rol oynayabilir. Örneğin çekirdek, gezegeni zararlı güneş ve kozmik parçacık radyasyonundan koruyan Dünya'nın manyetik alanını oluşturmada etkilidir. Her iki gezegen de esas olarak sıvı demirden oluşan çekirdeklere sahiptir. Ancak Mars çekirdeğinin yaklaşık %20'sinin demirden daha hafif elementlerden (çoğunlukla kükürt, aynı zamanda oksijen, karbon ve bir miktar hidrojen) oluştuğu tespit edildi. Bu, Dünya'nın çekirdeğindeki bu tür elementlerin yüzdesinin yaklaşık iki katıdır, yani Mars çekirdeği gezegenimizin çekirdeğinden önemli ölçüde daha az yoğundur - ancak artık emekli olan InSight'tan gelen farklı bir veri türüne dayanan 2021 tahmininden daha yoğundur. Sismik dalgaların davranışı Bir gezegenin içinden geçen sismik dalgaların davranışı, gezegenin iç yapısıyla ilgili ayrıntıları ortaya çıkarabilir. Yeni bulgular, InSight iniş aracının - ve özellikle sismometre cihazının - gezegenin yüzeyine oturduğu yerden Mars'ın karşı tarafında meydana gelen iki sismik olaydan kaynaklanıyor. Bunlardan ilki, güneş sisteminin en büyük kanyonu olan Valles Marineris yakınlarında Ağustos 2021'de meydana gelen bir mars depremiydi. İkincisi ise Eylül 2021'de gerçekleşen ve yaklaşık 425 feet (130 metre) büyüklüğünde bir krater bırakan meteor çarpmasıydı. Yapıldıkları malzemelerin ürünü Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde bu hafta yayınlanan çalışmanın başyazarı İngiltere'deki Bristol Üniversitesi'nden sismolog Jessica Irving, "Dünya ve Mars'ın en derin bölgeleri farklı bileşimlere sahip - muhtemelen hem gezegenler oluşurken iş başında olan koşulların ve süreçlerin hem de yapıldıkları malzemenin bir ürünü. Dünya gibi gezegenlerde ve uydularda, silikat - kayalık - dış katmanlar ve demir ağırlıklı metalik bir çekirdek vardır. Bir çekirdeğin yaşanabilirliği etkilemesinin en önemli yollarından biri gezegensel bir dinamo oluşturmaktır. Dünya'nın çekirdeği bunu yapıyor ama Mars'ın çekirdeği yapmıyor, gerçi milyarlarca yıl önce yapıyordu. Mars'ın çekirdeği muhtemelen artık böyle bir alan oluşturmak için gereken enerjik, çalkantılı harekete sahip değil" diye ekledi Irving.