Ukrayna savaşı ve küresel ekonomi

Kerem Yeğinboy/Egeligazete- Katar merkezli haber ajansı Al-Jazeera pandemi üzerine gerçekleşen savaşın gelişmekte olan ülkelere verdiği ekonomik zararı inceleyen bir rapor yayınladı. Rapora göre 2022 senesinde ülkelerin para birimlerinin ABD doları karşısında değer kaybetmesi sonucu ithalat maliyetleri yükseldi.  Rusya’nın 2021 yılında enerji piyasasında küresel petrolde yüzde 14, gaz üretiminde yüzde 18’lik paya sahip oldu. Moskova’nın Avrupa boru hattı ihracatını piyasa fiyatlarına göre indirimli olan Hindistan, Çin ve Türkiye gibi gelişmekte olan pazar ülkelerine yönlendirmeyi başardığı belirtildi. Rusya’dan gelen gaz akışının Avrupa birliği genelinde mayıs ve ekim ayları arasında yüzde 80 düştü. Avrupa ülkelerinin fabrikaların kapanmasını önlemek için sıvıştırılmış doğal gaza(lng) yöneldiği belirtildi. Kullanılan lng’nin spot fiyatının geçen yıl rekor kırdığı, bu durumun enerji ve gıda ithalatında fiyat artışlarını tetiklediği, lng nin rekor seviyeye ulaşması sonucu gelişmekte olan ülkelerin elektrik kesintilerine maruz kaldı. Buğday fiyatlarında yüzde 35 artış Savaştan önce Rusya ve Ukrayna’nın dünyanın en büyük arpa, mısır ve ayçiçeği tedarikçileri arasında olduğu, 2021’de küresel buğday ihracatının neredeyse yüzde 30’unu oluşturdu. Rusya için tahıl nakliyatında önemli bir nakliye rotası olan Ukrayna’nın Karadeniz limanlarını abluka alması nedeniyle, buğday fiyatlarının 2022’de bir önceki yıla göre yüzde 35 artarak rekor seviyeye ulaştı. Dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından olan Tunus, Fas ve Mısır gibi ülkelerin ekonomilerinin ağır darbe aldı, ekmek farkın geçen yıl 2.8 milyar dolarlık bir sübvansiyon programı ile kapatılmaya çalışıldı. Mısır maliye bakanı yükselen buğday fiyatlarının ve ekmek sübvansiyon programının maliyetinin 1.5 milyar dolar artacağını belirtti. Merkez Bankası'ndan yüzde 4,5 faiz artışı kararı Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) baş ekonomisti Maximo Torero ‘’ Buğday sübvansiyonlarının aşır olduğu ülkelerde, fiyat artışlarının insani ve mali maliyetleri oldu. Dünyadaki açık şiddetli olmaya devam ediyor’’ açıklamasında bulundu. Uluslararası gıda fiyatlarındaki değişiklikleri ölçen FAO kuruluşu yıllık fiyat endeksinin 2022’den bir önceki yıla göre yüzde 14,3 ve 2020’ye göre yüzde 46 arttığı açıklandı. Bunu sonucunda dünya çapında 222 milyon insanın akut gıda güvensizliği yaşadı. Torrero uluslararası toplumun gelişmekte olan ülkelerde gıda direncini artırmak için tarım ve afet sigortası programları geliştirmesi gerektiğini belirtti. Savaşın neden olduğu enflasyonun, ABD Merkez Bankası’nın yanı sıra diğer önde gelen merkez bankalarını faiz oranlarını artırmaya sevk ettiği, fed fiyat artışlarını yavaşlatmak amacıyla faiz oranının yüzde 4,5 arttı. Gelişmekte olan ülkeler dolar karşısında değer kaybetmesine sebep oldu   Savaş sonucu olan bu mali çıkışın, gelişmekte olan ülkelerin ABD doları karşısında değer kaybetmesine, daha yüksek ithalat fiyatlarına sebep oldu. Bir ülkenin para biriminin değer kaybetmesinin de dış borç ödemelerini daha pahalı hale getirdi. Açığı kapatmak için Brezilya ve Hindistan gibi olgun gelişmekte olan ekonomilerin kendi para birimlerinde tahvil ihraç ettiklerini, büyük uluslararası rezerv stoklarını çektiklerini, gelişmekte olan dünyanın çoğu için bu önlemlerin bir seçenek olmadığı söylendi. Covid-19’dan düzensiz bir şekilde toparlanmanın gıda ve enerji fiyatlarına yansıyan artışın, Para birimlerindeki değer kaybı ile birlikte, Ukrayna’daki savaşın borç sıkıntısı çeken gelişmekte olan ülkeler için zaten düşmanca olan bir ortama katkıda bulunduğu belirtildi.