İzmir’in kuşlarını tanıyor musunuz?

İzmir denildiğinde aklınıza ne geliyor? Deniz, kum, güneş, körfez, tarihi alanlar ya da gevrek, boyoz, enginar? Şüphesiz ki İzmir, tüm bunlar ve fazlasıyla öne çıkmış, birçok medeniyetin doğuşuna tanıklık etmiş ve bu tanıklığı günümüze kadar ulaştıran bir kent. BOZ YELKOVAN İzmir’in doğası ve kuşları hakkında neler biliyoruz? Kuşlar açısından ne kadar önemli bir şehirde yaşadığımızı ve kuşlarla bu kadar iç içe var olduğumuzun farkında mıyız? O zaman İzmir’in doğasına, çeşitli ekosistemlerine ve kuşlarına daha yakından bakalım ve hep birlikte bu muhteşem canlılara tanıklık edelim.   İzmir coğrafyası ve iklimi sayesinde farklı ekosistemlere ve habitatlara ev sahipliği yapıyor. Deltalar ve sulak alanlar şehri olarak da bilinen İzmir’de; Gediz Deltası, Küçük Menderes Deltası, Bakırçay Deltası, Meles Deltası, Çakalburnu Dalyanı, Bozgöl, Belevi Sazlığı, İris Gölü, Gölcük Gölü ve irili ufaklı birçok sulak alan bulunuyor. Geniş tarım alanları, meralar, ormanlar, adalar, körfezler ve yüksek dağ bozkırları İzmir’in doğal güzelliklerini ortaya koyuyor, yaşatıyor. Menemen, Bakırçay, Küçük Menderes ovaları; Bozdağ, Nif, Spil, Kızıldağ, Yamanlar gibi dağları; Foça, Aliağa, Çandarlı, Urla, Karaburun, Çeşme, Seferihisar açıklarında bulunan adaları, Ege Ormanları’nın temsilcisi olan önemli maki ve frigana alanları… Tüm bu ekosistemler İzmir’in zengin biyoçeşitliliğini oluşturan ve korunması gereken önemli yerler arasında. İZMİR’DE FLAMİNGO BİR AYRICALIKTIR Kuşlar doğadaki gösterge türler olarak bilinir, gösterge türler bizlere ekosistem içerisindeki sorunu gösterir, olması gerekeni anlatır ve çözüm sunar. Kuşların bize söylediklerini anlamak ve benimsemek doğayı korumanın temelini oluşturur. Türkiye’de geçmişten günümüze kadar kayıt altına alınan 495 kuş türünün 330’u İzmir’de bulunuyor, diğer bir ifadeyle Türkiye’de görülen kuş türlerinin üçte ikisi İzmir’de yaşamını sürdürüyor. Bu kuş türlerinin büyük bir bölümünü ise sulak alanlardaki kuşlar oluşturuyor. Türkiye’deki iki düzenli üreme alanından biri olan Gediz Deltası bu sulak alanlardan biri. Her yıl yaklaşık 18 bin çift flamingo deltada kuluçkaya yatıyor. Dünya üzerinde yaşayan her 10 flamingodan 1’i, Avrupa’da yaşayan her 10 flamingodan ise 4’ü Gediz Deltası’nda yaşam buluyor. Bu sayede İzmir’in tüm kıyılarında flamingolarla karşılaşma şansı buluyoruz. Bu karşılaşmanın ne kadar ayrıcalıklı olduğunu İzmir dışına çıktığınızda flamingoları göremediğiniz zaman çok daha iyi anlıyorsunuz. Kendine has pembe tonlarının hakim olduğu ve iç ısıtan renkleriyle flamingoları yakından görmek için bir İzmirli olarak Gediz Deltası’nı ziyaret etmeniz yeterli oluyor. Kanat açıklığı 3.30 metreye ulaşabilen devasa tepeli pelikanları da yine İzmir kıyılarında balıkların peşindeyken görmek mümkün... Uzunbacak, kılıçgaga, kızılbacak, kervançulluğu, mahmuzlu kızkuşu, kumkuşları, cılıbıtlar, yağmurcunlar gibi daha birçok kıyı kuşunu da İzmir sulak alanlarında beslenirken görebilirsiniz. SAZ DELİCESİ Bu sulak alanlar ise sadece su kuşları açısından değil yırtıcı kuş türleri ve ötücü kuş türleri açısından da potansiyeli yüksek alanlar olarak karşımıza çıkıyor. Bu türlere örnek olarak Türkiye için kış göçmeni statüsünde bulunan büyük orman kartalı Gediz Deltası’nda ve Küçük Menderes Deltası’nda kışı geçirirken, saz delicesi ise birçok sulak alanda yıl boyunca görülebiliyor. Saz kamışçını, sarı mukallit, bıyıklı baştankara, çayır incirkuşu, büyük kamışçın, bataklık çintesi, çalı bülbülü, bıyıklı kamışçın ve çulhakuşu gibi ötücüler de İzmir sulak alanlarında görebileceğiz türlerden bazıları olarak karşımıza çıkıyor. İzmir’de sulak alanlardan ormanlara ve yüksek dağ bozkırlarına doğru baktığımızda, bitki örtüsü ve iklim sulak alanlara göre çok daha farklı. Bunu kısa mesafe yaptığınız yürüyüşlerde bile hissedebilirsiniz. Türkiye’nin endemik bir kuş türü yok ama buna yakın bir kuş türü var. Dünyadaki nüfusunun yaklaşık yüzde 90’ının Türkiye’de bulunduğu Anadolu sıvacısı, ibreli ormanlarda yaşayan, ağaç gövdesiyle bütünleşen bir kuş türü. İzmir’i çevreleyen ormanların içerisinde dikkat çeken ötüşünü duyabilir, dikkatli bakarsanız kendisiyle karşılaşabilirsiniz. Baştankara türlerini, ağaçkakanları, tırmaşıkkuşlarını ve baykuşları bu ormanlarda gözlemleyebilir, beslenmelerine, kur ötüşlerine tanıklık edebilirsiniz. Kulaklı toygar, kara iskete, kırmızı ve sarı gagalı dağ kargaları ise yüksek dağ bozkırlarında sizi karşılayacak türlerden sadece birkaçı. KÜÇÜK SUMRU Gelin, irili ufaklı çok sayıda adaya sahip, balıkların üreme ve beslenme alanları için önemli bölgeleri bulunan İzmir’in deniz kuşlarına da yakından bakalım. Nesli tehlike altındaki yelkovan kuşlarını sürüler halinde balıkların peşinde görmek mümkün. Boz yelkovan, fırtına kırlangıcı, ada martısı hatta yırtıcı bir kuş türü olan ada doğanına bile denizde denk gelebilirsiniz. Adalarda ise tepeli karabatak, gümüş martı, sumru, küçük sumru, ak karınlı ebabil üreme kolonileriyle karşılaşabilirsiniz. Tüm bu türlerin yanı sıra İzmir’in merkezinde, şehrin doğayla bütünleştiği Kültürpark’ta egzotik kuş türleri görebilirsiniz. Yeşil papağan ve çiğdeci kuşları, ötüşleri ve renkli tüylenmeleriyle sanki yağmur ormanında yürüyor gibi hissettirebilir. Ayrıca, vapur seyahatiniz sırasında gümüş martı, karabaş martı, Akdeniz martısı ve sumru türlerinin de sizlere eşlik ettiğini göreceksiniz. Bahsettiğim tüm bu kuşlar ve dahası İzmir’in doğasıyla bütünleşmiş şekilde, milyonlarca yıldır yaşamlarını sürdürmeye devam ediyor. Kuşların yaşamlarına tanıklık etmek, onları fark etmek aslında çok kolay. Penceremizin önünde, parklarda, bahçelerde, yakın çevremizdeki sulak alanlarda, ormanlarda, belki bir tekne veya vapur turunda kuşlarla karşılaşmamız an meselesi. Fark etmek ise kuşların yaşamlarına tanıklık etmenin ilk adımı. Fark edelim...